Kinh nghiệm quản lý lớp học bằng trí tuệ cảm xúc: 4 quy luật “vàng” tạo nên môi trường học tích cực, hiệu quả

Trước giờ mọi người thường nghe nhiều về IQ – chỉ số trí thông minh về các lĩnh vực khác nhau, nhưng EQ – trí tuệ cảm xúc – dường như vẫn chưa được khai thác nhiều trong môi trường giáo dục. Nếu biết rõ về EQ/EI và ứng dụng vào công tác giảng dạy, thầy cô nghĩ lớp học của mình sẽ như thế nào? Trong bài viết này, FLYER sẽ gửi đến quý thầy cô kinh nghiệm quản lý lớp học bằng trí tuệ cảm xúc, giúp tạo nên môi trường học tập tích cực và hiệu quả hơn.

1. Quản lý lớp học bằng trí tuệ cảm xúc là gì?

Trí tuệ cảm xúc, hay còn gọi là EQ/EI (Emotional Quotient/ Emotional Intelligence), là khả năng nhận thức, hiểu và quản lý cảm xúc của bản thân và người khác. Trong công tác giảng dạy, EQ đóng vai trò then chốt giúp giáo viên nhận diện và đáp ứng các nhu cầu cảm xúc của học sinh, từ đó tạo ra một môi trường học tập an toàn, thân thiện và thúc đẩy sự phát triển cá nhân toàn diện hơn.

Theo Daniel Goleman, một trong những người có đóng góp rất lớn đến trí thông minh cảm xúc, và là tác giả của quyển sách bán chạy Emotional Intelligence (1995), nếu một người có thể sở hữu các thành tố tạo nên chỉ số thông minh này, bao gồm:

• Tự nhận thức (self-awareness)
• Tự điều chỉnh (self-regulation)
• Động lực (motivation)
• Sự đồng cảm (empathy) 
• Kỹ năng xã hội (social skills)

Người này có thể được xem là có “siêu năng lực” khi làm trong bất kỳ ngành nghề nào, đặc biệt là giảng dạy tiếng Anh. Bằng cách rèn luyện và áp dụng thuần thục những kỹ năng này, thầy cô có thể tác động sâu sắc đến học sinh, giúp định hình tính cách và nâng cao năng lực học tập qua tình yêu thương và sự thấu hiểu sâu sắc.

2. Lợi ích khi quản lý lớp học bằng trí tuệ cảm xúc

Trong một lớp học đa dạng về trình độ, tính cách và nền tảng, mỗi học sinh đều có những điểm mạnh và yếu khác nhau. Một số học sinh có thể tự tin và nhạy bén, trong khi một số khác có thể còn ngượng ngùng, tự ti. Chính vì vậy, việc áp dụng trí tuệ cảm xúc trong quản lý lớp học sẽ mang đến nhiều lợi ích:

• Trí tuệ cảm xúc giúp giáo viên nhận diện các dấu hiệu căng thẳng, bối rối hoặc khó khăn của học sinh. Nhờ đó, giáo viên có thể điều chỉnh phương pháp giảng dạy, làm cho bài học dễ tiếp thu hơn và phù hợp hơn với nhu cầu của từng học sinh.

• Sử dụng EQ để khuyến khích và động viên học sinh, đặc biệt là những em đang gặp khó khăn, giúp học sinh cảm thấy được tôn trọng và có động lực hơn để cố gắng. Sự động viên chân thành và sự đồng cảm giúp học sinh phát triển niềm tin vào khả năng của mình và cảm thấy mình có giá trị trong lớp học.

• Trí tuệ cảm xúc giúp giáo viên tạo ra một môi trường học tập an toàn và tôn trọng lẫn nhau, nơi học sinh luôn cảm thấy được lắng nghe và hỗ trợ. Kỹ năng xã hội và sự đồng cảm của giáo viên góp phần giảm thiểu xung đột và xây dựng mối quan hệ hài hòa giữa học sinh với nhau.

• Với khả năng quản lý cảm xúc tốt, giáo viên có thể xử lý các tình huống xung đột một cách khéo léo, giúp duy trì sự hòa hợp trong lớp học và tạo điều kiện cho một không khí học tập tích cực.

3. Kinh nghiệm quản lý lớp học bằng trí tuệ cảm xúc

Hãy tưởng tượng một lớp học hội tụ nhiều tính cách, trình độ khác nhau. Làm thế nào để thầy cô có thể điều chỉnh cách quản lý lớp học, tạo ra một môi trường học tập thoải mái cho cả thầy và trò? Câu trả lời nằm ở 4 quy luật nuôi dưỡng trí tuệ cảm xúc sau đây:

3.1. Cảm xúc của ai, người đó tự quản lý

Trong suốt quá trình học tập, các em được tiếp nhận thông tin liên tục, từ trong sách vở, đến những gì diễn ra xung quanh. Nhờ có EQ/EI, giáo viên sẽ có sự sàng lọc những nội dung quan trọng nhất đưa đến học trò. Ngoài ra, giáo viên cần tự nhận thức rõ ràng về trạng thái cảm xúc của học trò. 

Ví dụ, nếu thấy lưng khom, hoặc chân mày nhíu lại có thể là dấu hiệu của sự khó hiểu, bối rối. Đây là cảm xúc bình thường của học sinh, do các em tự quản lý. Vai trò của thầy cô lúc này là tự nhận thức và điều chỉnh cách tiếp cận của mình, có thể bằng cách làm đơn giản hóa một khái niệm hoặc cung cấp thêm ví dụ trong một bài học, chẳng hạn dạy ngữ pháp. 

Một ví dụ khác là học sinh gặp khó khăn trong việc phát âm. Thay vì so sánh với học sinh khác hoặc luôn chỉ ra lỗi trước mặt các học sinh khác (hành vi này có thể khiến vấn đề càng trở nên phức tạp hơn), việc cần làm của thầy cô là kiểm soát cảm xúc, làm sao để tạo động lực tích cực và kiên nhẫn với sự tiến bộ chậm rãi của học sinh bằng các hoạt động thú vị và cho phép học sinh mắc một số lỗi phù hợp.

3.2. Đằng sau mỗi hành vi, biểu hiện đều có một câu chuyện cần phải lắng nghe

Thực tế là bất kỳ giáo viên nào cũng thích dạy học sinh ngoan, tiếp thu bài nhanh. Nhưng chính những học sinh có tính cách độc lạ, hoặc “quậy xám hồn” lại chính là bài học cho giáo viên về sự đồng cảm để hiểu hành vi của học sinh. Nếu học sinh thường làm việc riêng hoặc gây sự chú ý thường xuyên, có thể phía sau đó là một hoàn cảnh đáng thương hơn đáng trách.

Mỗi hành vi của học sinh đều phản ánh một câu chuyện hoặc cảm xúc ẩn giấu. Khi học sinh thể hiện những hành vi “khó chịu,” thay vì phê bình ngay lập tức, giáo viên nên dành thời gian lắng nghe và tìm hiểu nguyên nhân đằng sau. Bằng cách quan tâm và lắng nghe học sinh một cách tích cực mà không đánh giá, giáo viên có thể tạo ra một không gian để học sinh bày tỏ ý kiến của mình và giải quyết được gốc rễ của vấn đề, thúc đẩy sự tập trung tốt hơn trong lớp học.

3.3. Không kiểm soát hay thay đổi người khác, chỉ ảnh hưởng tích cực

Khi dạy trẻ nhỏ, giáo viên cần hiểu “thiên tính” của trẻ là chơi, điều này đối lập với người lớn là làm để kiếm tiền. Vì vậy, thầy cô không cần thay đổi thay đổi và kiểm soát khía cạnh “ham chơi” của trẻ. Thay vào đó, thầy cô nên thiết kế các hoạt động vừa chơi vừa học sao cho phù hợp với lứa tuổi của học sinh. 

Khi cảm thấy được động viên một cách chân thành và không bị gò bó, các em sẽ dễ tiếp nhận thông tin hơn và có khả năng giữ lại kiến thức bài học lâu hơn trong bộ nhớ dài hạn của mình. Như vậy, bằng những ảnh hưởng tích cực của mình, thầy cô sẽ giúp học sinh phát triển toàn diện cả kỹ năng học tập và khả năng tương tác xã hội, đồng thời xây dựng mối quan hệ tôn trọng, gắn bó giữa giáo viên và học sinh. 

3.4. Biết nuôi dưỡng cảm xúc, quản lý thông tin đầu vào

Trí tuệ cảm xúc không chỉ giúp giáo viên nhận thức và điều chỉnh cảm xúc của học sinh mà còn nhấn mạnh vai trò của việc quản lý thông tin đầu vào. Một giáo viên biết chăm sóc cảm xúc của học sinh sẽ biết cách sắp xếp các trải nghiệm học tập sao cho phù hợp, không bị quá tải hoặc thiếu hụt kiến thức.

Ví dụ, thầy cô có thể phân tích các khái niệm phức tạp thành những đơn vị bài học nhỏ và dễ hiểu hơn, hoặc tổ chức một số buổi thực hành để học sinh có thể nắm bắt, áp dụng kiến thức một cách hiệu quả. Có thể thầy cô sẽ chấp nhận việc không đi đúng như giáo án ban đầu đã soạn ra, nhưng đổi lại là sự tương tác và tiếp thu bài hiệu quả từ học sinh. 

4. Các câu hỏi thường gặp về trí tuệ cảm xúc trong quản lý lớp học

5. Tổng kết

Tóm lại, FLYER xin trích lại kinh nghiệm quản lý lớp học bằng trí tuệ cảm xúc thông qua 4 quy luật trong bài viết:

• Cảm xúc của ai, người đó tự quản lý.
• Đằng sau mỗi hành vi, biểu hiện đều có một câu chuyện cần phải lắng nghe.
• Không kiểm soát hay thay đổi người khác, chỉ ảnh hưởng tích cực.
• Biết nuôi dưỡng, quản lý đầu vào.

Trí tuệ cảm xúc chính là chìa khóa vàng trong quản lý lớp học, giúp giáo viên không chỉ làm tốt vai trò giảng dạy mà còn trở thành người đồng hành, người dẫn đường cho học sinh. Với EQ, lớp học không chỉ là nơi tiếp thu kiến thức mà còn là môi trường nuôi dưỡng những giá trị tinh thần, giúp học sinh phát triển toàn diện cả về trí tuệ và cảm xúc. 

Xem thêm:

• Tăng tương tác lớp học với ICQs – Instruction Check Questions: Bí quyết giúp thầy cô sử dụng câu hỏi hiệu quả trong giảng dạy 
• Mô Hình SAMR 4 cấp độ – Thầy cô đang ứng dụng công nghệ vào dạy học ở mức độ nào? 
• Gợi ý cách lập kế hoạch giảng dạy cho trung tâm ngoại ngữ – “chìa khoá” giúp trung tâm bứt phá doanh thu