Hè là mùa của những rong chơi. Đây là khoảng thời gian trẻ em háo hức chờ mong để được thỏa sức vui chơi sau 9 tháng dài học tập vất vả. Là một người cha của một bé trai 8 tuổi, tôi bỗng giật mình nhận thấy cách con tôi nghỉ hè chẳng hề giống như thời của ba mẹ chúng vài chục năm về trước nữa.
1. Mùa hè tuổi thơ của ba: góc sân nhỏ và trang vở thơm mở ra cả bầu trời
Khi tôi còn nhỏ, mỗi khi hè về là chúng tôi lại có đầy trải nghiệm, đến giờ nghĩ lại vẫn còn ăm ắp kỉ niệm. Chúng tôi lớn lên khi đất nước bắt đầu công cuộc đổi mới được vài năm. Cuộc sống của đại bộ phận người dân còn khó khăn, thiếu thốn. Cha mẹ đi làm cả ngày. Mùa hè về là chúng lại tụ tập chơi với bạn bè đồng trang lứa ngay trong sân nhà hay trên cánh đồng. Con trai chơi bắn bi, chọi cỏ gà, còn con gái thì chơi nhảy dây, chơi chuyền. Tối đến cũng vẫn còn “bận” chơi. Đấy là lúc cầm đèn pin theo nhau ra đường làng soi dế, bắt đom đóm, chẳng hề sợ ma chút nào.
Chúng tôi cũng ít phải học hè, chẳng ai ép chúng tôi học mà đa phần là bọn trẻ coi việc học như một thú vui, một trò chơi trí tuệ. Tôi nhớ, suốt mấy năm tiểu học, mỗi độ nghỉ hè là mẹ lại sắm cho tôi 2 cuốn vở, một để làm văn, một để làm toán. Thoang thoảng trong ký ức của tôi đến giờ vẫn là mùi giấy mới, là cái loang nhẹ của màu mực tím trên trang giấy sản xuất kiểu cũ và nhất cái cảm giác nắn nót viết ra từng dòng suy nghĩ, tưởng tượng ngây ngô của mình.
Cứ thế, trong tiếng ve râm ran và màu vàng ươm của nắng, góc sân nhỏ và từng trang vở đã mở ra cho chúng tôi cả bầu trời khám phá và cả những mơ mộng trăng sao, nào là lớn lên sẽ thành phi công, thành thầy giáo, nào là nhà văn, nhà báo. Mùa hè của chúng tôi qua đi trong sự eo hẹp về vật chất, nhưng chưa bao giờ tôi thấy mình thiếu thốn niềm hạnh phúc.
2. Mùa hè tuổi thơ của con “gói” trong chiếc iPad
Mùa hè ngày nay vẫn oi nóng như xưa, nhưng cách trẻ em ngày nay nghỉ hè thì không còn giống trước đây nữa. Các con không được tự do chạy ra đường chơi, nhất là với những nhà ở mặt phố, vì tai nạn xe cộ, vì lêu lổng ngoài đường sẽ bị tiêm nhiễm những cái xấu, và vì cả nguy cơ bị lừa, bị bắt cóc nữa (!) Thành ra, nếu không về quê, thì con tôi chỉ ở trong nhà mỗi khi nghỉ hè, và con chỉ được ra ngoài khi đi học hè.
Trong chốc lát tôi không thể nhớ hết những gì con trai tôi làm trong mùa hè, nhưng chốt lại có 2 thứ mà nó khó có thể rời xa là chiếc TV và cái iPad. Mỗi lần con mở TV, nó lại chẳng hề xem các chương trình TV mà lại kết nối mạng, vào YouTube để xem video các trò chơi điện tử. Công nghệ, không thể phủ nhận, đã khiến thế giới phẳng hơn và việc tìm kiếm kiến thức, vui chơi giải trí chưa bao giờ lại dễ dàng đến thế. Nhưng ở một chiều hướng khác, nó có một số mặt trái khiến con người không thể xóa bỏ. Như những đứa trẻ khác trong dịp hè, con tôi bị lôi cuốn vào một đống việc như xem video, chơi game. Nếu các con muốn vẽ, muốn tô màu, muốn chơi đàn, muốn đọc truyện tranh thì chúng sẽ làm ngay những việc ấy ngay trên iPad!
Ngày hè, nhiều phụ huynh học sinh sợ con mình ở nhà chơi điện tử nhiều sẽ hư nên đăng ký hết lớp học này đến lớp học khác, từ tiếng Anh đến kĩ năng mềm, rồi toán tư duy. Đó là lý do vì sao mà mùa hè của các con lại vô tình thiếu những lúc nghỉ xả hơi, hay nô đùa thỏa thuê ngay trong trong cuộc sống hiện đại, đủ đầy.
3. Làm sao để thích nghi?
Công nghệ phát triển và nhu cầu sử dụng công nghệ là xu thế không thể đảo ngược. Giống như lửa có sức tàn phá khủng khiếp và có thể gây nguy hiểm cho con người, nhưng một khi bị chế ngự thì lửa có thể sử dụng để thắp sáng, sưởi ấm, nấu ăn và sự phát triển của loài người vĩnh viễn bước sang kỷ nguyên mới.
Tuổi thơ tôi hạnh phúc vì được gần gũi với thiên nhiên và chìm trong thế giới sáng tạo từ những thứ nhỏ nhặt đời thường. Nhưng điều đó không có nghĩa là thế hệ bọn trẻ ngày nay kém hạnh phúc hơn chúng tôi khi chúng sử dụng máy tính và điện thoại thường xuyên thay vì chơi bên ngoài. Công nghệ và Internet có thể mang lại cho con người kho tàng học tập và giải trí khổng lồ, và dĩ nhiên khi đó thì bọn trẻ cũng tìm thấy thế giới ngập tràn niềm vui của riêng mình trong không gian ảo.
Chúng ta phải chấp nhận rằng công nghệ đã làm thay đổi cuộc sống của chúng ta vĩnh viễn. Do đó quan trọng là làm sao sống chung với công nghệ một cách lành mạnh, chứ không phải tẩy chay nó. Nếu sử dụng iPad để con chơi game mà học thêm được tiếng Anh, tập vẽ, tập đàn v…v… thì chẳng phải chúng ta đã chế ngự được những mặt trái của công nghệ, giống như cách con người tìm ra lửa thay đổi cuộc sống của mình hay sao?
Ngồi ôm con trong lòng, cùng thằng bé download bộ sách Movers trên một phòng luyện thi tiếng Anh ảo, tôi nhận ra rằng viết giấc mơ của mình lên những trang vở hay trên iPad nói lên sự hạnh phúc của một đứa trẻ. Điều quan trọng nhất là chúng tìm thấy ở đó niềm vui bổ ích và có những người thân yêu cùng đồng hành với trí những tưởng tượng, mơ mộng của mình. Đám trẻ con chúng ta cũng sẽ lớn nhanh lắm, thời gian bên con khi nó còn nhỏ là hữu hạn. Hạnh phúc nào hơn khi được ở bên con để mùa hè tuổi thơ nào cũng là một phần đáng nhớ trong đời?
